Een gebruiksmodel is een octrooiachtig intellectueel eigendomsrecht om uitvindingen te beschermen. Dit type recht is in veel landen beschikbaar, maar met name niet in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk of Canada. Hoewel een gebruiksmodel vergelijkbaar is met een octrooi, is het over het algemeen goedkoper om te verkrijgen en te onderhouden, heeft het een kortere looptijd (meestal 6 tot 15 jaar), kortere verleningstermijnen en minder strenge octrooieerbaarheidseisen. In sommige landen is het alleen beschikbaar voor uitvindingen op bepaalde technologische gebieden en/of alleen voor producten. Gebruiksmodellen kunnen worden omschreven als tweederangs octrooien.

Hoewel geen enkel internationaal verdrag landen verplicht om gebruiksmodellen te beschermen (in tegenstelling tot auteursrechten, handelsmerken of octrooien) en ze niet onderworpen zijn aan de TRIPS-overeenkomst, zijn ze onderworpen aan het Verdrag van Parijs voor de bescherming van industriële eigendom, wat betekent dat landen die wel gebruiksmodellen moeten voldoen aan regels zoals nationale behandeling en voorrang. Gebruiksmodellen zijn ook beschikbaar (in landen die een gebruiksmodelsysteem hebben) via het Patent Cooperation Treaty (PCT) systeem van internationale octrooiaanvragen.

Soortcodes voor gebruiksmodellen beginnen met U, Y en Z voor respectievelijk het eerste, tweede en derde publicatieniveau.